Το νέκταρ των σταφυλιών είναι σίγουρα το παλαιότερο και πιο εκτιμημένο ποτό στον κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκαν οι τεχνικές οινοποίησης και αξιοποίησης των διάφορων ποικιλιών αλλά και η αξία που προσέδιδαν στον οίνο οι λαοί, είναι μια αφορμή για τη μελέτη της ιστορίας αυτού του ιδιαίτερου ποτού και ιδίως των εποχών που το κρασί αποτελούσε σύμβολο κουλτούρας και εξουσίας.

Αρχαιολογία

Η Νεολιθική Εποχή (10000 π.Χ.-3500 π.Χ.) σηματοδοτεί και την αρχή της καλλιέργειας της αμπέλου, η οποία φαίνεται να ξεκινά στην περιοχή της Εύφορης Ημισέληνου, δηλαδή τη γεωγραφική περιοχή που περιλαμβάνει τις κατώτερες ζώνες των οροσειρών της Εγγύς Ανατολής, από τη Mικρά Aσία (οροσειρά Tαύρου) και την Παλαιστίνη μέχρι το δυτικό Ιράν (οροσειρά Zάγρου). Ένας από τους πρώτους πληθυσμούς που καλλιεργούσαν αμπέλια ήταν οι Σουμέριοι, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη Μεσοποταμία, στη λωρίδα γης ανάμεσα στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη.

Το κρασί διατηρούσε πρωτεύοντα ρόλο σε όλα τα τραπέζια της Μέσης Ανατολής, αφού διάφορες περγαμηνές και πάπυροι αποδεικνύουν πως και στη γειτονική της Μεσοποταμίας, Αίγυπτο, το κρασί θεωρείτο το ποτό των Φαραώ, των ιερέων και των ανώτερων αξιωματούχων της περιοχής καθώς επίσης και το ιερό ποτό των θρησκευτικών και κοινωνικών τελετών.

Ιδιάζουσα θέση στον αμπελο-οινικό χάρτη του κόσμου διατηρούσε και η Κύπρος, ως νησί της ευρύτερης περιοχής της Γεωργικής Επανάστασης. Μάλιστα δε, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ευρήματα που ανατρέπουν κάθε ιστορικό προηγούμενο, καθώς βρέθηκαν ίχνη κρασιού σε αμφορείς, ηλικίας 5,500 χρόνων, καθιστώντας το νησί μας μία από τις πρώτες χώρες της Μεσογείου που εξημέρωσε το αμπέλι.

Αρχαίοι Χρόνοι

Στην Αρχαία Ελλάδα η λατρεία του Διόνυσου, ή Βάκχου για τους Ρωμαίους, από τους μυημένους του, όχι μόνο ξεπέρασε τον σεβασμό για τον δημιουργό και τον προστάτη της αμπέλου και του κρασιού, αλλά δημιούργησε θεσμούς και εκδηλώσεις πέρα από την απλή λατρεία. Έτσι, στην αρχαία Αθήνα καθιερώθηκαν λαμπροί εορτασμοί προς τιμή του θεού με την ονομασία «Διονύσια», κατά τη διάρκεια των οποίων πραγματοποιούνταν πλήθος πομπών και θεατρικών παραστάσεων, ενώ αντίστοιχα στην αρχαία Ρώμη μια μέρα του χρόνου ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στον Βάκχο.

Φτάνοντας στη Γαλατία, η τέχνη της αμπελοκαλλιέργειας εξαπλώθηκε στις όχθες του Ροδανού μέχρι τη Λυών, τη Βουργουνδία και τον Ρήνο. Ταυτόχρονα, το αμπέλι έφτασε στο Μπορντό όπου έμελλε να μεγαλουργήσει. Όμως, η Ρώμη υπέστη τις επιπτώσεις αυτής της επέκτασης. Τόσο η υπερπαραγωγή όσο και ο ανταγωνισμός είχαν ως αποτέλεσμα τη μεγάλη πτώση των τιμών. Η ύφεση οδήγησε τον αυτοκράτορα Δομιτιανό στην εκρίζωση των αμπελιών σε ορισμένες περιοχές, τον 1ο αι μ.Χ.

Μεσαίωνας

Κατά τη διάρκεια του πρώιμου Μεσαίωνα η Εκκλησία ανέλαβε την οινική διαχείριση. Ο Επίσκοπος, κύριος της πόλης, μετατράπηκε σε διαχειριστή των αμπελώνων και κάτοχο των κελαριών. Αφενός, το κρασί θα έπρεπε να ήταν αρκετό για να ικανοποιεί τις ανάγκες της Θείας Ευχαριστίας και αφετέρου έπρεπε να προσφέρεται ως δώρο στους διάφορους μονάρχες και τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους. Τα αμπέλια πλαισίωναν τα κάστρα και η κατοχή τους προσέδιδε κύρος στους κατόχους τους. Αργότερα, με την ανάπτυξη της μπουρζουαζίας, της αστικής δηλαδή τάξης, πολλοί από τους αμπελώνες γύρω από τις πόλεις πέρασαν στα χέρια πλούσιων πολιτών.

Πρώιμη Νεώτερη Ευρώπη

Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης ο οινικός χάρτης των ευρωπαϊκών αμπελώνων δεν απείχε πολύ από τον σημερινό. Η αποικιοκρατία και η εξάπλωση του Χριστιανισμού εισήγαγε την αμπελοκαλλιέργεια στις χώρες του Νέου Κόσμου (Λατινική Αμερική, Μεξικό, Καλιφόρνια, Νότια Αφρική). Εν αντιθέσει, στις περισσότερες μουσουλμανικές χώρες, η αμπελουργία έχει περιοριστεί λόγω των απαγορεύσεων που έθετε το Κοράνι στους πιστούς του, σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ. Μεταξύ των πολλών μεταβολών στην ιστορία του αμπελιού και του κρασιού, οι ασθένειες και τα παράσιτα που εισήχθηκαν στην Ευρώπη από την Αμερική κατά τα μέσα του 20ου αιώνα υπήρξαν εξαιρετικά καταστροφικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καταστρεπτική για τα αμπέλια, φυλλοξήρα.

Νεώτεροι Χρόνοι

Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, οι μέθοδοι οινοποίησης βελτιώθηκαν σημαντικά και σήμερα έχουν φτάσει σε σχεδόν επιστημονικό βαθμό τελειότητας. Η πάλαια, ένδοξη φήμη του κρασιού αναβίωσε και σε σχέση με την προέλευση του πολιτισμού μας, η καλλιέργεια της αμπέλου παρουσιάζει ένα από τα πιο περήφανα και πιο ειρηνικά επιτεύγματά του.

Όπου άμπελος και οίνος και όπου οίνος και ευ ζειν. Κι όλα φαίνονται πως σμίγουν· ιστορία, μύθος, εξέλιξη. Όλα ενώνονται μια αδιάσπαστη οινική ιστορία!